Kerst is misschien al weer een paar dagen voorbij, dat wil niet zeggen dat het kerstverhaal opeens onbelangrijk is geworden. Terwijl om mij heen knetterende vuurpijlen ontploffen en de oliebollen en appelbeignets klaar liggen in de koelkast, keer ik terug naar tweede kerstdag, toen ik met mijn familie naar de film was (op het ongebruikelijke tijdstip van tien over twaalf). Sinds de eerste Lord of the Rings-film is het een soort onofficiële traditie om met kerst naar de film te gaan. En dit keer was de film wel heel toepasselijk. The Nativity Story gaat namelijk over het kerstverhaal (dat is de betekenis van de titel natuurlijk). Ja, kerst is zo'n commercieel geheel geworden dat je er moeite voor moet doen te bedenken waar het eigenlijk om gaat: de geboorte van Jezus. Niet alleen in een sentimenteel verhaal, met schaapjes en herdertjes en vrede op Aarde, maar op een concrete plek, in een concrete tijd. Als er iets is dat deze film waardevol maakt is het de herinnering aan de historische werkelijkheid van de geboorte van Jezus, en de onvriendelijke omstandigheden van die tijd.Maar eerst een herinnering: op de basisschool kregen we eens de opdracht een opstel te schrijven over kerst. Als schrijver in de dop schreef ik een verhaal over de drie wijzen uit het Oosten, de perzische astronomen, die een bijzondere ster hadden waargenomen. In mijn verhaal hadden ze onenigheid over de ster, en over de betekenis ervan. Één van de wijzen moest zijn vrienden ervan overtuigen dat het ging om iets belangrijks. En uiteindelijk gaven de anderen toe. Het verhaal eindigde ermee dat ze hun kamelen zadelden om op reis te gaan. Deze film toont precies hetzelfde als wat ik bijna twintig jaar geleden al schreef! Er zijn kennelijk meer mensen met goede ideeën.
Is The Nativity Story de beste film ooit? Nee, dat niet.
Is het de beste Christelijke film ooit? Het is volgens mij geen 'must see' voor christenen. The Passion betekende echt iets voor mijn geloof, hoe controversieel Mel Gibson ook is, maar The Nativity Story is niet op een zelfde manier ingrijpend. Trouwens, geen enkele film is een 'must see'. Er moet helemaal niets, en al helemaal niet om studiebazen inkomsten te bezorgen.
Is het dan de beste film over kerst die ooit gemaakt is? Zelfs daarom moet ik antwoorden met 'nee'. In mijn optiek geeft de SF-film Children of Men een duidelijker beeld van de hopeloosheid van de mensheid, de duisternis van de wereld die een verlosser nodig heeft en van de status van Jozef en Maria als vluchtelingen. Van de geboorte van een baby in Children of Men was ik meer onder de indruk dan van die in The Nativity Story.
Naar mijn bescheiden mening (wat plezierig dat ik die op mijn blog onbescheiden mag ventileren!) was het einde van de film net iets te sentimenteel: op gegeven moment toont het scherm het traditionele beeld van de kerststal: de wijzen uit het oosten aan één kant, de herders aan de andere kant, Jozef en Maria en Jezus in het midden, met een enkele straal helder licht door het dak. En in de schaduwen een os en een ezel. Eh... Niet bepaald realistisch. Vooral als je bedenkt dat de wijzen waarschijnlijk pas in Bethlehem kwamen toen Jozef en Maria er al een huis betrokken hadden.
Maar dat betekent niet dat ik het een slechte film vond. Verre van dat. De film gaat er juist over hoe het tafereel, dat iedereen kent uit kinderbijbels en plaatjesboeken, tot stand is gekomen. En in dat opzicht is hij erg sterk en ook ontroerend. Het begint met de kindermoord in Bethlehem (gelukkig vooral suggestie), om de harde werkelijkheid van het kerstverhaal te accentueren. Dan gaat het een jaar terug in de tijd, naar Nazaret, waar de soldaten van koning Herodes hardhandig de belasting innen. Maria wordt in beeld gebracht als een meisje van 15, 16 (realitisch), die hard moet meewerken voor het onderhoud van haar familie. Het hele leven van een galilees dorp rond het begin van de jaartelling is trouwens overtuigend in beeld gebracht: het malen van graan, het melken van geiten, het vertrouwen op God. De huizen en kleren lijken authentiek, en volgens mij ook de eerste keer: de mensen hebben een oosters uiterlijk, compleet met donkere huidskleur! Geen blonde mensen met blauwe ogen in deze film. Ook wordt Jeruzalem (historisch correct) weergegeven als wereldstad, met mensen van allerlei nationaliteiten en een levendige handel (en zakkenrollers). En Herodes bouwt aan zijn paleis in Massada, waar hij overigens nooit heeft gewoond.
Maria wordt uitgehuwelijkt aan de timmerman Jozef, maar ze heeft daar, begrijpelijk, moeilijk mee, want hij is behoorlijk wat ouder dan zij. De verloving zal een jaar duren. Dan wordt ze bezocht door een engel (noot voor de geeks: gespeeld door Alexander Siddig, die ook speelt in Star Trek - Deep Space Nine: Dokter Bashir), die haar aankondigt dat ze de zoon van God zal dragen. Maar ze heeft beloofd aan Jozef trouw te zullen zijn! Ze vindt pas zekerheid bij haar oudere nicht Elizabeth, die op late leeftijd zwanger is geworden. De vreugde van deze twee vrouwen, dat ze zijn opgenomen in de grotere bedoeling van God, is heel ontroerend. Ook Zacharia's vreugde over zijn zoon Johannes is tastbaar. Maria keert terug naar Nazaret, maar tegen die tijd is al duidelijk zichtbaar dat er iets met haar aan de hand is. Haar ouders geloven haar niet ('Het was toch niet een soldaat van Herodes?'). Ook heel realistisch. Hoe zouden ouders van nu reageren als hun tienerdochter zwanger blijkt te zijn, en zegt dat het van God komt. Ze waren in die tijd heus niet dom. Ook Jozef is als rechtschapen man diep in zijn eer gekwetst, maar hij wil haar niet laten vervolgen. Haar keus kan ertoe leiden dat ze gestenigd wordt, zo zijn de wetten in die tijd. Pas als ook hij een engel ziet, begrijpt Jozef dat Maria hem trouw is gebleven. Ondertussen moet Maria ook nog leren van Jozef te houden. Samen trekken ze naar Bethlehem, weg van de beschuldigende en wantrouwende blikken van hun dorpsgenoten. Zelfs al voor zijn geboorte heeft Jezus het moeilijk gehad: zijn ouders werden met de rug aangekeken, koning Herodes maakte jacht op een komende messias, en in Bethlehem was er geen herberg meer open...
Door de hele film heen blijkt de verwachting onder de Joden, dat er een verlosser zal komen. Verschillende malen worden profetieën aangehaald, die het diepe verlangen van het volk uitdrukken. Maar tegelijk is er de nadruk dat het werk van God niet opvallend is of sensationeel. Hij spreekt niet in de donder of in het vuur, maar in het 'suizen van een zachte koelte'. En de verlosser is er voor iedereen, voor de hogen en de lagen, voor de koninklijke astronomen uit het Oosten en de verachte herders. En hij kwam niet om met geweld te regeren, maar om te lijden. (Maria en Jozef komen voorbij enkele gekruisigde opstandelingen. Een mooie verwijzing.) In die zin is de film wel degelijk aangrijpend: het is allemaal echt! Jezus is écht gekomen. God zelf is vlees geworden. Niet om ons te oordelen, niet om ons de les te lezen, niet met legioenen zwaar bewapende engelen, maar als een baby en uit liefde. Om ons te redden.
Ik weet niet goed wat ik hierover moet schrijven. Tegelijk kan ik hierover blijven doorgaan. Het is immers het breekpunt in de geschiedenis. Er was een tijd dat God geen deel had aan zijn schepping en er is nu een tijd dat God zelf zijn schepping is binnengekomen en onder ons is komen wonen. God werd werkelijk 'one of us. Just a slob like one of us', zoals het radioliedje zegt. Hij is werkelijk dichtbij gekomen, benaderbaar geworden. Hij is Immanuël, wat betekent: God met ons. Wauw!
[Christmas may be a few days past, but that doesn't mean that the story of christmas has suddenly become unimportant. As around me the first fireworks start to go off I return to the second day of Christmas when I want to the cinema with my family (at the unusual time of ten past twelve). Ever since the first Lord of the Rings-movie it has been a kind of unofficial tradition to go the the movies with christmas. And this time the movie was certainly topical. For The Nativity Story is of course about the nativity story. Christmas has become such a circus of commerce that it's rather hard to realise what it is all about: the birth of Jesus. Not in a sentimental picture book story, with little sheep and sheperds and peace on earth, but at a specific place in a specific time. If there is one thing that makes this movie worthwile, it's the reminder of the historical reality of the birth of Jesus and the rather un-sentimental circumstances of that time.
Bu first a memory of mine: at school we once got the assignment to write a story about christmas. As a budding author I wrote about the three wise men, the persian astronomers, who had seen a special star. In my story they argued about it and its meaning. One of the wise men had to persuade his friends it was important. And finally they gave in. The story ended with them packing their camels to travel. This movie shows the same things I wrote about almost twenty years ago! Seemingly there are more people with good idea's.
Is The Nativity Story the best movie ever? No, it's not.
Is it the best christian movie ever? No, I don't think it's really a must see for christians. The Passion really ment something to my faith, however controversial Mel Gibson may be. The Nativity Story wasn't touching in the same way. More: no single movie is ever a 'must see'. Nothing 'must be seen', and especially not to provide for the studio bosses.
Well then, is it the best christmasmovie ever made? Even to that question my answer must be 'no'. I think the SF-movie Children of Men gives a clearer image of the hopelessness, the darkness of a world that needs a saviour and the position of Joseph and Mary as fugitives. I was more impressed by the birth of a baby in Children of Men than in The Nativity Story.
In my humble opinion (and it's nice to share it on my blog) the end of this movie was just a bit too sentimental. One image shows the characteristic view of the nativity: the wise men on one side, the shepherds on the other, Joseph and Mary and Jesus in the middle, with a single beam of light through the roof. And in the shadows the donkey and the oxen. Not really realistical. Especially if one reminds himself that the wise men probably only reached Bethlehem when Joseph and Mary had their own house there.
But in no way do these comments meen I thought it a bad movie. The movie is about how that traditional image everybody knows from children's bibles and storybooks, came to be. And in that respect I found it good and touching. It starts with the murder of the children in Bethlehem (luckily mostly suggestion), to accentuate the tough reality of the story. Then it travels back in time for a year, to Nazaret, where the soldiers of king Herod collect the taxes roughly. Mary is shown as a girl of 15, 6 years old, who has to work to keep her family going. The life of a galilean village around the start of our calender, is impressively realised on screen: the grain, the goats, the trust in God. The houses and clothes seem authentic to me, and I think for the first time the people actually look oriental, complete with a dark complexion. No blonde haired, blue eyed westerners around. And Jerusalem is shown (correctly) as a metropole, bustling with people of all nationalities and a lively commerce (and pickpockets). And Herod builds a palace in Massada, even though he would never actually live there.
Mary is promised to carpenter Joseph, but, understandably, she findst that hard to accept, as he is a bit older than she is. The engagement will last for a year. Then she is visited by an angel (geek-alert: played by Alexander Siddig, also appearing in Star Trek - Deep Space Nine: Doctor Bashir), who tells her she will carry the son of God. But she promised to be true to Joseph! She finds security with her older cousin Elisabeth, who has become pregnant in her old age. The joy of these two women, who are taken up in the larger story of God, is very touching. I also thought Zacharia's joy about his son John is touchable. Mary returns to Nazareth, but at that time it's clear something is the matter with her. Her parents do not believe her ('I was not a soldier of Herod, was it?). How would parents of this age react when their teenage doughter turns out te be pregnant and tells them it's the work of God? They were really not stupid then. Joseph is deeply hurt as the righteous man he is, but he doesn't want te have her be punished. Her choice could earn her a stoning, such were the laws in that day. Only when he sees an angel too, Joseph understands Mary has remained faithfull to him. In the mean time Mary has to learn to love Joseph in return. Together they travel to Bethlehem, away from the accusing and condemning looks of their fellow villagers. Even before he was born, Jesus went through some hard times: his parents were shunned, king Herod hunted a coming Messiah and there was no room for them to stay...
All through the movie the expectation among the jewish people that a redeemer will come becomes clear. Several times profecies are quoted, that give words to the deep desires of the people. But at the same time it's accented that the work of God is not impressive or sensationalistic. He does not speak in thunder or in fire, but in 'a still small voice'. And the saviour is coming for everybody, for the high and the low, for the kingly heathen astronomers and the despised shepherds. And he did not come to rule with power, but to suffer. In a nice touch Joseph and Mary pass a few rebels who are crucified at the side of the road. In that respect this movie is really emotionally engaging: it's all real. Jesus has really come. God himself has put on flesh and blood. Not to condemn us, not to teach us a lesson, not with legions of well armed angels, but as a baby and out of love. To save us.
I'm at a loss for words really, and at the same time I coul continue endlessly. For this is the dividing moment in history. There was a time God did not take part in his creation, and now there is a time God has entered his creation and has come to live among us. God did really become 'one of us. Just a slob like one of us', as the song suggests. He really came close to us, approachable. He is Immanuel, which means: God with us! Whoa, that's really something! ]
No comments:
Post a Comment