De super mens (The super man)

Het einde van het jaar komt eraan. Tijd om te bepalen wat de beste film was van 2006. Er zaten er heel wat tussen waar ik van te voren heel enthousiast voor was, maar die in de bioscoop tegenvielen. X-men 3 miste alle subtiliteit van de eerdere delen en The Promise was mooi vormgegeven, maar moeilijk te volgen. Als ik moet bepalen wat mijn favoriet is, wordt de keuze waarschijnlijk tussen The New World en het onderwerp van vandaag: Superman Returns. Laat ik eens proberen te omschrijven waarom ik zo fan ben van deze film. Het is niet omdat ik fan ben van Superman. Ik heb altijd meer gehad met de Marvel-stripverhalen (Spider-man). De eerste twee Supermanfilms heb ik wel gezien, maar vond ik niet echt overtuigend. Ik heb ook niet de behoefte gevoeld ze nog een keer te kijken. Superman heeft zowiezo al bijna onbeperkte krachten, maar in deze film doet hij dingen die fysiek onmogelijk zijn. Dat hij de aarde in zijn baan terugdraait gaat nog wel (nou ja...), maar dat hij daardoor ook de tijd omkeert is op geen enkele manier geloofwaardig. In deze film heeft Superman nog steeds vrij onbeperkte krachten, maar ze zijn behoorlijk gedefinieerd. En de regisseur doet zijn best om het gebruik van zijn krachten nog enigzins geloofwaardig te houden. Zo is het niet mogelijk een neerstortend vliegtuig in één keer tot stilstand te brengen, omdat de vleugel die je vasthoudt dan afbreekt. (Ik werd wel een beetje uit de film gehaald doordat een hoofdpersoon een ongeluk zonder kleerscheuren overleefde, maar dat is kenmerkend voor films.)
Het is ook niet omdat dit een adrenaline-opkloppende actiefilm is. De actiescénes die er zijn, zijn wel spectaculair, maar niet intens als bijvoorbeeld in Mission-Impossible III. Deze laatste film was intens en spannend, maar ik hoef hem niet nog een keer te zien. Superman Returns haalt zijn kracht uit het verhaal. Het is een film waaraan je als het ware moet nippen, die je tot je door moet laten dringen en waarvan je zo gaat houden. Wat deze film heeft in overvloed zijn mooie beelden en goede dialogen, waarbij een blik of gebaar al heel veel overbrengt. Sentimenteel is misschien een goede beschrijving, maar dan in positieve zin. Ik geniet erg van de openingstitels, waarin een heel scala aan extra-solaire planeten voorbijkomt, de een nog extravaganter dan de ander, een echte lofzang op de varieteit van het heelal. En dat alles bij de opzwepende muziek, gebaseerd op de composities van John Williams (dat was iets wat wel heel goed was in de eerste films). Dan zijn er de beelden van de boerderij waar Clark (Superman's alter ego als mens) opgroeide, de momenten als Superman door de wolken vliegt, zelfs tot in de ruimte. Het is duidelijk dat hij zich in de lucht voelt als een vis in het water. De noordpool, met het Kasteel der eenzaamheid en tenslotte het nieuwe continent, dat onheilspellend blijft doorgroeien. Ik vind het mooi.
Mijn liefde voor de film komt niet door bekende acteurs (al is Kevin Spacey altijd wel goed). De acteurs zijn, voor mij althans, voor het grootste deel onbekend. Gelukkig, doordat ik niet een enorme fan ben van de eerste films, vind ik het geen ramp dat ze er jonger zouden uitzien dan de oorspronkelijke spelers. En ze brengen de gecompliceerde verhoudingen tussen de hoofdpersonen tot leven. Superman is vijf jaar weggeweest, en het leven is zonder hem doorgegaan. Loïs Lane, op wie hij verliefd was, maar die hem in zijn gedaante als Clark Kent niet zag staan, heeft een zoontje en is verloofd met Richard, een prima kerel en zelf ook heldhaftig. In zijn eenzaamheid probeert Clark de relatie op te pakken, maar iedereen weet dat het er eigenlijk niet inzit. Mooi. En wie is eigenlijk de vader van Loïs' zoontje?
Ik ben ook geen fan vanwege de geloofwaardigheid van het plot. Als je het goed beschouwt is het plan van de boosaardige Lex Luthor (die tegelijkertijd een zekere humor in de film brengt. Samen met zijn handlangers, van wie er een nog aardig kan pianospelen ook) niet zo realistisch. Maar wel erg slecht. Tegelijk is het plot van deze film wat me heel erg aanspreekt. Het is een episch verhaal. Epen gingen over halfgoden en godenfiguren. Wie zijn de godenfiguren van deze tijd? De achillessen en herculessen van de eenentwintigste eeuw? De superhelden natuurlijk. De verbinding wordt hier letterlijk gelegd door Lex Luthor, die zich vergelijkt met Prometheus als hij buitenaardse technologie steelt van Superman. En zoals elk goed episch verhaal heeft dit ook overeenkomsten met die mythe die werkelijkheid werd, het verhaal dat ten grondslag ligt aan het hele universum. Het begint al in de eerste films. Kal-El wordt als baby door zijn vader en moeder naar de Aarde gezonden vanaf de planeet Krypton, en komt terecht in een gewoon gezin. Hij ontdekt dat hij anders is dan andere mensen, met bijna goddelijke krachten, maar hij leeft wel als een gewoon mens onder hen (als Clark Kent). Hij cijfert zichzelf weg en is bereid te leven als een onhandige 'nerd', om mensen in nood te redden. Deze film gaat nog een stuk verder in de parallel (bewust, als ik een interview met Brian Singer goed heb begrepen).

(Pas op: hier verraad ik een deel van het plot!)

De slechterik heeft een tweeledig plan. Hij wil miljarden mensen ombrengen en hij wil afrekenen met Superman. Daartoe groeit hij een eiland, een heel continent, dat bestaat uit Kryptoniet, de enige substantie waartegen de held niet bestand is. Superman wil de mensheid redden en landt op het eiland, waar hij prompt zijn krachten verliest. Machteloos als hij is wordt hij geschopt en geslagen en uiteindelijk neergestoken met een scherf van het dodelijke materiaal. Hij stort in zee. Maar Superman geeft niet op. Terwijl hij Loïs met haar verloofde helpt te ontsnappen, duikt hij onder de aardkorst. Hij neemt het als een kankergezwel groeiende continent op zijn schouders (weer een mythische verwijzing, ditmaal naar Atlas natuurlijk) en met een uiterste krachtsinspanning tilt hij het op, naar de atmosfeer. Maar de kryptonietkristallen bereiken hem en brandden zijn handden. Uiteindelijk geeft hij een laatste zet en terwijl die grote dodelijke massa wegzweeft, valt Superman terug naar de aarde, zijn armen uitgestrekt naar opzij. In een coma wordt hij opgenomen in een ziekenhuis (waar naalden zijn huid natuurlijk niet kunnen doordringen), en het ziet ernaar uit dat hij niet blijft leven. Zijn adoptiemoeder staat als een maria buiten het hospitaal. Ze kan niet eens bij haar zoon zijn. Maar 's ochtends (op de derde dag) komt een verpleegster zijn kamer binnen en het ziekenhuis bed is leeg... Superman neemt afscheid van zijn geliefden en de film eindigt met een beeld waarin hij door de ruimte schiet.
De parallel moet wel duidelijk zijn, denk ik. Ikzelf moest heel erg denken aan die tekst uit Johannes 1 vers 29 over Jezus: 'Zie het lam Gods, dat de zonde van de wereld wegdraagt'. Het continent van een voor Superman dodelijk materiaal geeft een (nog steeds te klein) beeld van hoe zwaar en dodelijk de zonde was voor Jezus. Ja, Superman kan mensen alleen in fysieke zin redden, van lichamelijk gevaar. Maar de film erkent wel dat mensen een redder nodig hebben. Loïs Lane beweert dat de wereld Superman niet nodig heeft. Maar als hij boven de Aarde hangt en elk geluid tegelijk kan horen, zegt hij: 'Je beweert dat de wereld geen redder nodig heeft. Maar elke dag hoor is mensen om zo iemand roepen.' De belangrijkste nood is echter de geestelijke nood, en daarop heeft Superman geen antwoord. Alleen Jezus kan de zonde wegnemen en zover wegwerpen 'als het oosten is van het westen'.
Ook mooi vind ik dat Superman naar de Aarde is gezonden, niet omdat mensen zo slecht zijn, maar 'om hun potentieel om goed te zijn'. Niet dat het voorbeeld van Superman genoeg is. Want laten we eerlijk zijn, voorbeelden als Ghandi and moeder Teresa waren ook niet genoeg. Maar zoals ik hier al eerder heb betoogd: het werk van Jezus is bedoeld om onze glorie te herstellen. Ons potentieel was bevlekt en beschadigd door de zonde, maar nu schitteren en stralen we weer als vanouds. En we hoeven niet eens een andere identiteit aan te nemen, zoals Superman, zoals Jezus ook geen cape hoefde aan te doen: we blijven onszelf en mogen op de plek waar we zijn schijnen 'als sterren in de wereld' (Filippenzen 2 vers 15).

[The end of the year is close. It's time to decide what I thought was the best movie of 2006. There were quite a few movies which I was enthusiastic about, but which turned out te be a disappointment. X-men 3 missed all the subtlety of the former installments and The Promise was outwardly beautifull, but hard to make sense of. When I have to decide which is my favorite, I think I'll have to choose between The New World and the subject of today: Superman Returns. Let's try to make clear why I love this movie. It's not because I'm a fan of Superman. I always felt more of a connection with the Marvel-comics (Spider-man). I did see the first two Supermanmovies, but they didn't convince me. I never felt the urge to watch them again. Superman has in all incarnations these unlimited powers, but in the first movies he does things that are just impossible, even for superheroes. I could accept how he turned back the earth in it's track (well, almost...), but not that by doing that he turns back time itself. That was simply unbelievable. In this movie Superman still has fairly limitless strengths, but they are defined quite well. And the director tries to make his use of his powers at least superficially believeable. For example: it's not possible to stop a plummetting plane at once, because it's wings would break free. (I did get pulled out of the story because one of the protagonists survived a major accident without a scratch. But that is common to many movies.)
Neither is it because this is an adrenalin-pumping actionmovie. The action it contains is spectacular, but not intense like Mission-Impossible III. That movie was intense and exciting, but I do not need to watch it again. Superman Returns gets it's strength from the story. It's a movie you have to savour, you have to let it flow into you and in that way you'll start to love it. What this movie has in abundance, is beautifull images and good dialogues. A look or a wave communicates a lot of emotion. Sentimental could be a good description, if this word is used in a positive way. I do enjoy the opening titles a lot, as a large diversity of extra-solar planets passes in front of me, the one more outlandish than the other, a real canticle to the variety of the universe. And all of that accompanied with the music based on the compositions of John Williams. Then there are the images of the farm where Clark (Supermans alter ego as a human being) grew up, the moments he flies through the clouds, even into space. It's clear he's at home in the air, like a fish in the water. The northpole, with the Castle of solitude and finall the new continent, that ominously continues to grow. I find it beautifull.
My love for this movie is not caused by well known actors (even though Kevin Spacey is good as ever). The actors are for the largest part unknown, at least to me. Luckily, because I'm not that large a fan of the first movies, I'm not distracted by the fact they look younger than their previous incarnations. And they bring the complicated relationships between the protagonists to life. Superman has been gone for five years, and life has continued without him. Loïs Lane, whom he was in love with, but who didn't see him as Clark Kent, has a little son and a fiancee, Richard, a decent guy and heroic in his own right. Being lonely Clark tries to start the relationship anew, but everyone knows it won't happen. Nice. And who is the father of Loïs' son?
I'm not a fan because the story is believeable. The plan of the evil Lex Luthor (who adds a certain touch humor to the movie. Together with his associates, one of whom can play piano too) is not as realistic. But it is really evil. At the same time it's the plot of this movie that speaks to me. It's an epic story. These mythic stories are about half gods and gods. Who are the gods of this time? The achilleses and herculeses of the twentyfirst century? The superheroes of course! The link is made by Lex Luthor, who compares himself with Prometheus as he steals alien technology from Superman.
And like every epic story this one resembles the myth that became reality, the story beneath the whole universe. It starts in the first mvoies. Kal-El is sent to earth by his father and mother to earth from the planet Krypton as a baby and enters a normal family. He discovers he is different compared to other people, with almost divine attributes, but he lives among them as a normal human being (as Clark Kent). He lays down his life, choosing to live like a clumsy 'nerd', to save other people. This movie goes even further in stressing this parallel (and knowingly so, if I understood an interview with Brian Singer correctly).

(Spoiler warning!)

The bad guy had dual purposes. He wants to kill billions of people and Superman at the same time. To that purpose he grows an island, a continent, made of kryptonite, the only substance Supermen is vulnerable to. Superman wants to save mankind and lands on the island, and promptly loses his powers. Being vulnerable he is beaten and hurt and stabbed with a shard of the deadly substance. He falls in the ocean. But Superman does not quit. After helping Loïs and her fiancee he enters the earth's crust. He takes the continent, growing as a tumour, on this shoulders (another mythical allusion, this time to Atlas) and lifts it up to the atmosphere. But the crystals of kryptonite reach him and burn his hands. Finally he gives the last push and as the large deadly mass drifts away, he himself falls back to earth, his arms stretched outwards. In a coma he is admitted to a hospital (where needles can't penetrate his skin, of course) and it looks as if he won't survive. His adoptive mother stands outside the hospital, like Maria, and can't be with her son. But on the morning of the third day a nurse enters his room, and the bed is empty... Superman says goodbye to his loved ones and the movie ends with him soaring through space.
The parallel should be clear, I think. I had to think of the passage in John 1 verse 29 about Jesus: "See the lamb of God, who carries away the sins of the world.' The continent of to Superman deadly material is a (still too small) image of how heavy and deadly sin was to Jesus. Yes, Superman can save poeple only physically, of bodily danger. But the movie recognizes that people need a saviour. Loïs Lane says the world does not need superman. But when he is suspended in the air and hears every sound at once, he says: "You say the world doesn't need a saviour. Yet every day I hear people crying out for one." The most important need is our spiritual need, and to that Superman has no answer. Only Jesus can take away sin and put it away from us 'as far as the east is from the west'.
I also like how Superman was sent to earth, not because people are bad, but because of their potential to be good. Not that the example of Superman is enought to save us. Because to be honest, examples like Gandhi and Mother Teresa were also not good enough. But like I have said before: the work of Jesus was meant to restore our glory. Our potential was sullied and harmed by sin, but now we shine as before. And we even needn't take on another identity, like Superman, as Jesus also didn't put on a cape: we remain ourselves and at the place we are can shine 'like stars in this world' (Filippians 2 verse 15).]