Fantasy voor volwassenen

Hoe kan ik één berichtje schrijven over een boek van Steven Erikson? Niet alleen is House of Chains met 1015 pagina's bijna even lang als Lord of the Rings (en daarover zijn complete encyclopedieën geschreven). Het is ook nog eens boek vier in een beoogde serie van tien delen (The Malazan book of the fallen) en bevat tientallen volken en beschavingen, hoofdpersonen en bijfiguren, verhaallijnen en verwijzingen naar een miljoenen jaren oude geschiedenis. Ik zou niet weten hoe ik ook maar een begin zou moeten maken over dit boek te schrijven.
Kan ik iets zeggen over de geschiedenis van het Malazijnse rijk? Met zijn keizers en keizerinnen, verschillende legers en veroveringen op meerdere continenten? En niet te vergeten de Bridgeburners, een legerafdeling die een belangrijke rol speelt in het verhaal?
Kan ik uitleggen wat de T'lan Imass zijn? Een compleet volk dat honderdduizend jaar geleden heeft gekozen voor onsterfelijkheid om hun missie te voltooien: het uitroeien van de Jaghut tirannen... Een keuze tegen een onvoorstelbare prijs.
Kan ik het magiesysteem verduidelijken? Alle verschillende terreinen, goden, demonen, huizen van de Azath, volksmagie, te veel om op te noemen.
Sommigen vinden deze serie de beste fantasyserie van de afgelopen tien jaar. En ik moet zeggen, met The wheel of time van Robert Jordan had ik het na vier delen wel gehad. Het was helemaal niet zo goed geschreven, de karakters vertoonden nauwelijks ontwikkeling en herhaalden voortdurend hun frustraties, en de achterliggende strijd tussen goed en kwaad was eigenlijk wel duidelijk. De eerste twee boeken vond ik nog wel interessant, maar geleidelijk verslapte mijn aandacht toch. Dat is met deze serie wel anders. Elke pagina is meeslepend.
Erikson heeft een achtergrond in de archeologie en antropologie, en dat merk je in de zorgvuldige gelaagde opbouw van zijn wereld en van elke samenleving. Hij is een meester in het opzetten van verschillende verhaallijnen, die dan toch weer naadloos bij elkaar komen (soms boeken later). Dit werkt mee aan het mythische karakter van de gebeurtenissen. Ook in dit boek blijken schijnbaar onafhankelijke geschiedenissen toch verband te houden. Hoe hij zelf alles bijhoudt weet ik niet, ik zou het niet kunnen. Zijn karakters komen echt over (hoewel ze nogal geneigd zijn zichzelf te analyseren), de vriendschappen tussen uiteenlopende karakters zijn realistisch en de dialogen zijn vaak rauw, maar humoristisch. Dat laatste is een belangrijk kenmerk van deze boeken: een soms onderkoelde, soms cynische, soms hilarische humor tegen de achtergrond van tragische gebeurtenissen.
Als je denkt dat dit humoristische boeken zijn, heb je het namelijk mis. Er zijn niet veel fantasyboeken meer aangrijpend dan deze. Karakters met wie je meeleeft, sterven een plotselinge dood. Het kwaad is echt en tastbaar, maar niet gebonden aan een persoon of volk. Je leeft als lezer mee met de personages en als het onheil hen treft, raakt het jou ook.
Steven Erikson is niet bang om het duister te beschrijven. En dat maakt de boeken soms moeilijk te lezen. Dit zijn geen kinderboeken, integendeel. Hoewel hij gelukkig meer suggereert (meestal) dan echt beschrijft, gebeuren er dingen die mij doen huiveren. Dit boek had zulke momenten minder dan het vorige, Memories of Ice, maar voor mensen met een levendige fantasie zijn sommige gedeeltes niet plezierig. Zoals ik altijd zeg: het zijn boeken die ik in de zomer moet lezen, niet in de winter. Als het een film was, stond er een tekentje op voor '16 jaar en ouder'. Wees gewaarschuwd!
De wereld in The Malazan book of the fallen is ook niet zwart/wit zoals veel andere fantasyverhalen. Er zijn nauwelijks personen die volledig goed of volledig slecht zijn. Iedereen heeft zijn eigen motivaties, die je als lezer vaak ook nog begrijpt. Nergens komt dat beter uit dan in House of Chains, als twee zussen als vijanden tegenover elkaar komen te staan. Maar het betekent niet dat goed en kwaad geen realiteiten zijn. Onze wereld is ook niet verdeeld in goede mensen en slechte mensen en het is goed daaraan herinnerd te worden. Iedereen heeft zijn eigen motivaties, goede of slechte, en sommigen komen buiten hun bewuste keuze op de verkeerde tijd op de verkeerde plek. Vaak bevat iemands hart zowel goede als slechte gedachten of verlangens, ook dat van mij. Maar dat betekent niet dat alles grijs is, of dat de strijd tussen goed en kwaad zinloos is. Ik mag nog steeds bewust kiezen voor het goede en daarvoor strijden, zoals ook de hoofdpersonen van Erikson doen. Om Tolkien te citeren: "Er is nog goeds in de wereld, meneer Frodo, en het is het waard ervoor te strijden."
En inderdaad, behalve de momenten van oorlog (dit zijn oorlogsboeken), dood en gruwel, zijn er momenten van ontroerende liefde, opoffering, genade, berouw en troost. Drie vrienden die elkaar tegen alle verwachting in ontmoeten, twee beschadigde vrouwen die een kans krijgen op genezing, een bange legeraanvoerder die op zijn sterfbed eindelijk moed vindt. Helaas, sommige scénes zouden meer impact hebben als je meer met de hoofdpersoon had meegeleefd, zoals in dit boek de herening van L'oric (een Tiste Liosan, nee, ik ga niet uitleggen wat dat is) met zijn vader.
Een mooi moment aan het einde van het boek:
Karsa's (een reusachtige strijder) expression soured. 'When I began this journey, I was young. I believed in one thing. I believed in glory. I know now, 'Siballe, that glory is nothing. Nothing. This is what I now understand.'
'What else do you now understand, Karsa Orlong?'
'Not much. Just one other thing. The same cannot be said for mercy.'

Voor een andere bespreking van het boek, kijk hier.

[How kan I write óne message about a book by Steven Erikson? Not only is House of Chains with 1015 pages almost as long as Lord of the Rings (and there are complete encyclopedias about that). It's also book four in a proposed series of ten parts (The Malazan book of the fallen)and it contains tens of peoples and civilizations, heroes and secondary characters, storylines and allusions to a history of millions of years. I have no idea how I could start writing about this book.
Am I able to tell you something of the history of the Malazan empire? With it's emperors and empresses, armies and conquests on multiple continents? And not to forget the Bridgeburners, a department of the army with a special role in the story?
Am I able to explain the T'lan Imass? A complete people that chose for immortality a hundered thousand years ago in order to complete it's mission: hunting down the Jaghut tyrants... A choice with a terrible price.
Can I illuminatie the magical system? All different warrens, gods, demons, houses of the Azath, folcmagic, to much to summ up.
Some people classifie this series as the best of the past decade. And I have to say, The wheel of time by Robert Jordan began to bore me after four parts. It wasn't that well written at all, the protagonists hardly showed any development and continuously repeated their frustrations, and the battle between good and evil underlying it all wasn't that interesting. The first two books were exciting, but then my interest waned. That's different with this series. Every page is compelling.
Eriksons background is in archeology and anthropology and it's clear to see in his carefully layered world and societys. He is a master in the creation of different storylines that finally seamlessly come together (sometimes books later). Also in this novel seemingly unrelated incidents turn out to be interlocked. This adds to the mythical feel of the events. How Erikson himself keeps track of everything is a mystery to me. I wouldn't be able to do it. His characters seem real (even thought they tend to analyze their every action), friendships between totally different people are realistically described and the dialogues are often raw, but very humoristic. The last is an important element in these books: a sometimes cool, sometimes cynical, sometimes hilarious humour, against the backdrop of tragical happenstances.
If you have the impression these are humoristic novels, you are wrong. There are not many fantasynovels as emotionally gripping as these. Characters you love die a sudden death. Evil is real and present, but not identified with individuals or certain peoples. We as readers feel with our heroes, and when they are hit by disaster, it touches us deeply.
Steven Erikson is not afraid of describing the darkness. And that makes these books sometimes hard to read. These are not childrens novels, not at all. Although he most often suggests more than describes, things happen that make me shiver. This book had less of these moments compared with Memories of Ice, but for people like me with an active imagination such parts are no joy to read. As I always say: these are books for summer, not winter. If it was a movie it would have a R-rating. Be warned!
The world in The Malazan book of the fallen is not as black and white as many other fantasynovels. There's hardly anyone fully good or totally evil. Everyone has his or her own reasons, and those can often be understood. Nowhere that's more clear than in House of Chains, when two sisters meet each other on the battlefield. But it doesn't mean that good and evil themselves are not realities. Our world is also not split up in good people and bad people, right and wrong, and it's good to be reminded of that. Everyone has his or her own motivation, good or bad, and some turn out in the wrong place at the wrong time beyond their choice. Often our hearts contain right and wrong thoughts and desires. The same it true for me. But that doesn't mean that everything is grey, or that to fight against evil is futile. I still am able to choose for good and fight to do good, like the protagonists of Erikson. As Tolkien's Sam said: "There is good in this world, mister Frodo, and it's worth fighting for."
And indeed, besides those moments of battle (these are military novels), death and horror, there are moments of touching love, sacrifice, mercy, remorse and comfort. Three friends who are reunited against their expectations, two hurt women who receive a chance at healing, a fearfull commander of the army who at his end finds courage at last. Alas, some of these scénes would be stronger if the reader had had more connection with the protagonist, like in this book with the reunion between L'oric (a Tiste Liosan, and no, I won't explain) and his father.
A nice moment at the end of the story:
Karsa's (a giant warrior) expression soured. 'When I began this journey, I was young. I believed in one thing. I believed in glory. I know now, 'Siballe, that glory is nothing. Nothing. This is what I now understand.'
'What else do you now understand, Karsa Orlong?'
'Not much. Just one other thing. The same cannot be said for mercy.'

Another review of this book can be found here.