Een epische filmmarathon (an epic movie marathon)

Ik ben niet echt iemand van tradities, maar er is er één waaraan ik mij zoveel mogelijk probeer vast te houden, en wel op nieuwsjaarsdag: de badjasdag! Dat wil zeggen: ik leef de hele dag op oliebollen en appelflappen en de badjas gaat geen moment uit. Vorig jaar lukte het wegens omstandigheden niet, maar dit jaar werd de traditie in ere gehouden, mede door de zelfopofferende hulp van mijn broer. De vorige keer hebben we de hele dag doorgebracht met computerspellen, nu kozen we voor een epischer ervaring: het achter elkaar kijken van de drie 'extended editions' van de Lord of the Rings-films. Eigenlijk hadden we dat van de zomer al willen doen, maar toen was het te mooi weer om binnen te blijven (zelfs voor mij). Maar deze grijze, regenachtige nieuwjaarsdag was prima geschikt voor een herkansing. Drie films, zes DVD's, bijna elf uur film! Nadat we de kamer wat hadden verbouwd met onze luie stoelen en de boxen van de radio op de TV hadden aangesloten, konden we om ongeveer kwart voor twee in de middag beginnen. Onze filmmarathon eindigde om ongeveer kwart voor één in de ochtend. Dat viel me eigenlijk nog alleszins mee. Vanwege de overdaad aan oliebollen hoefden we natuurlijk geen eten te koken, dat hielp.
Dat ik een fan ben van Lord of the Rings zal ondertussen duidelijk zijn. Dat het een geweldige ervaring was ze alle drie achter elkaar te kijken, hoeft waarschijnlijk geen betoog. Ongelofelijk dat het al weer vijf jaar geleden is dat The Fellowship of the Ring in de bioscoop kwam... Tegelijkertijd lijkt het haast ondenkbaar dat er een tijd was dat deze films er nog niet waren (en zelfs dat het boek er nog niet was). Het verhaal voelt als het ware oud en nieuw tegelijk. Dat was het gevoel dat ik had toen ik het keek in zijn geheel: het is een werkelijke mythe. Een verhaal dat dan wel verzonnen is door een stoffige professor uit Oxford en in beeld gebracht door een Nieuw-Zeelandse horrorfilm-regisseur, maar dat tegelijk waar is. Waarom spreekt het zo aan? Omdat mensen het herkennen. Het menselijke hart bevat de afdrukken van de Mythe die Werkelijkheid werd, het grote verhaal van God. Diep van binnen verlangen we allemaal deel uit te maken van die wereld, waar goed en kwaad reeële concepten zijn, machten die tegenover elkaar staan. Waar heldenmoed en opoffering niet cynisch of hopeloos zijn, maar echte betekenis hebben. Waar schoonheid tastbaar is. Waar zelfs de kleinste persoon de loop van de toekomst kan bepalen. Waar de voorzienige macht van de schepper uiteindelijk de overwinning behaalt, door de zwakste van alle wezens.
Pas als je het in zijn geheel ziet (zoals je ook de boeken niet los van elkaar moet lezen) valt de samenhang van het verhaal op. Het is werkelijk één groot epos. En het was een briljante keuze van Peter Jackson en zijn groep om de films tegelijk op te nemen. Zo wordt gezorgd dat de landschappen, de karakters, de wezens en de aankleding er steeds hetzelfde uitzien. In de eerste film is er een glimp van de stad Minas Tirith, die je pas in de derde film ziet in zijn geheel. Alles klopt. Het enige dat afwijkt is Gollem, omdat de special effects voor The Two Towers pas na de eerste film werden gemaakt. Maar het is niet echt storend. Ook de paar plekken waar kleine foutjes zitten (karakters die in het ene shot dicht bij elkaar staan, maar het andere ver uiteen, die hun armen gehaakt hebben en dan plotseling weer niet), gaan ten onder in het spektakel van het geheel. Dit is een werkelijkheid die je moet ervaren.
Hoe vaak heb ik de films gezien? Nu wel minstens zeven of acht keer. En toch blijven ze meeslepend. Soms zelfs zo dat ik me gedwongen zie de spanning te breken met een komisch bedoelde opmerking (ja, ik ben zwak). Bijvoorbeeld de relatie tussen Boromir, Faramir en hun vader Denethor. De liefde tussen de twee broers, Faramirs toewijding aan zijn vader en diens verachting voor zijn zoon... Het is bijna te veel om te verdragen.
Een van mijn favoriete filmcritici schrijft over de films: 'Het verhaal is ten diepste dat van Tolkien: een verhaal over vroegere glorie en het naderende kwaad, van nederige en huiselijke goedheid die wordt gedwongen tot extreme heldhaftigheid en zelfopoffering, van loyaliteit en verraad, volharding en zwakte, schoonheid en afschuw, tragedie en verlies'. Dat zit er allemaal in en wordt tastbaar door het hele verhaal. In de verbrokkelde ruïnes in de bossen en de ontzagwekkende zalen van Moria. In de zuivere vreugde en het leven van de Gouw. In de verwoesting van Isengard. In de legioenen orcs en aardmannen. In het afschuwelijke kwaad van de Balrog. In de twijfel van Aragorn over zijn afkomst, en het verraad en berouw van Boromir. In de gekwelde ziel van Smeagol, wiens identiteit is verweven met de ring.In het opnieuw verschijnen van Gandalf als de witte en de redding van koning Theoden. In de aankomst van de Elfen in Helms diep en de bijna hopeloze verdediging van het fort. In de moed van hobbits Pepijn en Merijn (en hun vreugde om tabak) en de laatste mars van de Enten. In de waanzin van Denethor en de gedoemde rit van Faramir, in de aftakeling van Frodo, zodat hij zelfs Sam wegstuurt voor het hol van Shelob, in de belegering van Minas Tirith en de moed van de ruiters van Rohan tegenover een ondenkbare overmacht. In het visioen van de laatste haven en groene weiden onder een snelle zonsopkomst en in de komst van de arenden, als alle hoop verloren lijkt. In de vernietiging van de Ring en de omhelsing van Frodo en Sam. In de kroning van Aragorn en elfenprinses Arwen en in het vertrek naar de laatste havens. Dit verhaal heeft een schoonheid die het hart doorboort, zoals Lewis al zei over het boek.
Hoe vaker ik de films zie, hoe krachtiger ze worden.

[I'm not really someone who loves traditions, but there's one I try to keep when possible. It's a tradition on new years day: dressing gown day! That is to say: I live on leftovers from new years eve and don't put off my dressing gown. Last year circumstances prevented me from keeping the tradition, but this year it was followed to the letter, with the help of my self sacrificing brother. The last time we spent the day playing computer games, now we chose an alltogether more epic endeavour: to watch all three 'extended editions' of the Lord of the Rings-movies in a row. We had planned to do that last summer, but then the wheather was too good to stay inside all day, but this gray, gloomy new years day was the perfect opportunity for another go: three movies, six DVD's, almost eleven hour's of film. After re-arranging the room and plugging my stereosystem into the DVD-player we were able to start at approximately a quarter to two in the afternoon. Our marathon ended at about a quarter to one in the morning. That was within expectations. Not having to cook did surely help.
It ought to be clear by now that I am a fan of Lord of the Rings and I don't need to explain it was awesome to watch all three in a row. It's unbelievable that it's already five years since The Fellowship of the Ring was in the cinema... At the same time it's as unthinkable that there was a time these movies did not exist (and even that the book did not exist). The story feels old and new at the same time. That was the feeling I had watching them all together: it is a real myth. A story made up by a dusty Oxford professor and brought to live by a New-Zealand director of horror movies, but at the same time a story of truth. Why does it connect with us in this way? Because people recognize it. The human heart contains the imprints made by the Myth that became reality, the larger story of God. Deep inside we all long to be part of that world, where good and evil are realites, opposite of each other, where heroism and sacrifice are not cynical or without hope, but have real meaning. Where beauty can be touched. Where even the smallest person can change the future. Where the providential care of the creator ultimately gains the victory, by the weakest of all creatures.
Only when seeing it as a whole (as the books must be read as a whole) the structure of the story comes to light. It really is one big epic myth. And it was a brilliant choice by Peter Jackson and his crew to film all three movies at the same time. That made it possible for the landscape, the characters, the creatures and the props to look the same all the time. In the first movie there is a glimpse of the city of Minas Tirith, which is only shown in full in the third one. All is correct. The only thing that's different is Gollem, because the special effects of The Two Towers were made in between the movies. But it's not really jarring. Even the few spots with little mistakes (characters standing close for one shot and farther apart for another, having their arms hooked and then suddenly not), are overwhelmed with the spectacle of the whole. This is a reality one has to experience.
How often did I see these movies? It must have been seven or eight times by now. And still they pull me along. Sometimes they're so powerfull I just have to break the tension with a (not really) witty remark. The relationship between Boromir, Faramir and their father Denethor for example, the love between the two brothers, Faramirs loyalty and his fathers hatred... It's almost too much to cope with.
One of my favorite critics writes about the movies: 'The story is fundamentally Tolkien’s story: a story of glory past and evil encroaching, of humble and homely goodness pressed to extreme acts of heroism and self-sacrifice, of loyalty and betrayal, fortitude and weakness, beauty and horror, tragedy and loss.' It all become's real and touchable through the story. It can be experienced in the overgrown ruins in the forests and the awe-inspiring halls of Moria. In the pure joy and life of Hobbiton. In the devastation of Isengard. In the legions of orcs and goblins. In the horrifying evil of the Balrog. In the doubts of Aragorn about his descent, and in the betrayal and redemption of Boromir. In the twisted soul of Smeagol, whose identity is bound to the ring. In the re-appearance of Gandalf as the white and the rescue of king Theoden. In the arrivel of the elves at Helm's deep and the almost hopeless defense of the fortress. In the courage of hobbits Pippin and Merry (and their joy about tobacco) and the last march of the ents. In the insanity of Denethor and the doomed ride of Faramir. In the crumbling of Frodo's defenses, when he sends Sam away before he enters the caves of Shelob, in the siege of Minas Tirith and the bravery of the Rohirrim as they oppose countless foes. In the vison of the last harbour and green meadows under a swift sunrise and in the coming of the eagles, when all hope seamed lost. In the destruction of the ring and the embrace of Frodo and Sam. In the crowning of Aragorn and elf-princess Arwen and in the departure to the last harbour. This story has a beauty that pierces the heart, like Lewis said about the book.
The more I see these movies, the more powerfull they become.]